Theo lãnh đạo huyện ủy Côn Đảo năm 1952, địch ném nhiều xác chiến sỹ cách mạng hy sinh trong nhà tù Côn Đảo xuống một hố chôn tập thể thuộc khu vực Cổ Ống (khu sân bay hiện nay), cách chuồng cọp – nơi giam cầm tàn bạo nhất các tù chính trị hơn 10km.
Vừa qua, nhóm nhà khoa học do Giám đốc Sở Khoa học&Công nghiệp (KH&CN) Tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu đứng đầu lần đầu tiên tiến hành thám sát vị trí hố chôn tập thể các liệt sỹ Côn Đảo với sự hỗ trợ của máy móc. Cuộc khảo sát từ ngày 24-5 đến 2885-2013 nằm trong khuôn khổ đề tài “Ứng dụng phương pháp địa bức xạ tìm nước ngầm và các dị thường ở Côn Đảo”.
Sau khi xác định vị trí bằng máy đo địa bức xạ do TS Vũ Văn Bằng thực hiện, sáng 15-6, tại địa điểm thứ nhất, Cổ Ống, việc đào thám sát được thực hiện. Tại đây, hai vị trí được xác định nằm cách nhau 30m. Một vị trí rộng 81 m2 được nhận định chứa 90 hài cốt, nằm sát tường trạm xá Cỏ Ống, cách tấm bia tưởng niệm 17 m. Vị trí kia nhỏ hơn được cho có 9 hài cốt, cách bia tưởng niệm 24m. Tại mỗi vị trí, chính quyền địa phương cho đào hai hố kiểm chứng, mỗi hố rộng 6m2. Đào sâu xuống 3m2 thì bắt đầu gặp di cốt, với những mảnh răng, xương ống, xương quai xanh, khớp gối.
Các chiến sỹ dò tìm khu mộ tập thể của các liệt sỹ tại nhà tù côn đảo
Chiều 15-6 và cả ngày 17-6, đoàn tiến hành khảo sát địa điểm thứ hai, một vùng đất sát bờ biển trước Chuồng Cọp Pháp. Máy đo bức xạ từ cực kỳ đơn giản của TS Vũ Bằng định vị một ngôi mộ tập thể nằm ngay trước cửa Chuồng Cọp Pháp, trên diện tích 150 m2, kẹp giữa hàng phi lao cổ thụ và dọc tường kè bờ biến.
Tại đây, địa phương cũng tiến hành đào ngay hai hố, mỗi hố rộng trung bình 7 m2. Khi đạt đến độ sâu 4.5 m2, những người đào hố cũng gặp di cốt và, tuy đã bị phân hủy sâu, nhưng cũng lượm được nhiều mảnh xương cốt như ở khu mộ Cổ Ống.
Do thông tin không cụ thể và không ai nhớ rõ ngôi mộ tập thể này có bao nhiêu liệt sỹ nên TS. Vũ Văn Bằng, bằng máy bức xạ từ, định vị trong ngôi mộ tập thể này có 154 liệt sỹ.
Ngày sau khi khai quật khu mộ tập thể của 154 chiến sy. Chính quyền địa phương cùng các nhà khoa học đã lấy mẫu hài cốt đem đi xét nghiệm để xác định thân thế các liệt sỹ đồng thời liên lạc đến các gia đình để đưa các chiến sỹ về quê nhà an nghỉ. Rất nhiều chiến sỹ trong khu một tập thể có quê quán tại Hà Nội và được gia đình đưa về an nghỉ ở công viên nghĩa trang Lạc Hồng Viên tại Kỳ Sơn, Hòa Bình. Ban lãnh đạp nghĩa trang lạc hồng viên đã kết hợp với chính quyền và các gia đình để xây dựng khu mộ phần thật to đẹp để tưởng nhớ đến công ơn các anh đã hy sinh bảo về tổ quốc. Ngoài ra lạc hồng viên luôn mở cửa chào đón các khách hàng về thăm quan dâng hương thăm viêng tại khu mộ phần của các liệt sỹ
Còn nói về khu mộ tập thể ở côn đảo, Hiện nay đã được cải tạo xây dựng thành các resoft 5 sao cao cấp hàng năm đón rất nhiều khách hàng về thăm quan du lịch. Đem lại nguồn thu lớn cho người dân và chính quyền nới đây
